از دیرباز همه مردم در سراسر زمین از ترازو به عنوان وسیله‌ای برای اندازه‌گیری مقدار اجسام استفاده می‌کنند. امروزه پیش‌برد بسیاری از مشاغل به ترازو وابسته است. و وسیله‌ای ضروری در اکثر فعالیت‌ها می‌باشد. اما کمتر کسی تا به حال به اولین کسی که این وسیله را اختراع کرده‌است و آن را مورد استفاده قرارداده فکر کرده‌است. معرفی و سیر تکاملی ترازو بحث مفصلی است که البته تمرکز ما در این مقاله از سایت گروه صنعتی اعتماد بر روی اختراع ترازو و معرفی مخترع ترازو و چگونگی ابداع این وسیله‌ی پرنقش در زندگی‌مان خواهد بود.
با توجه به تصاویر باقی‌مانده در مقابر فراعن مصر می‌توان قدمت ترازو را حدود 7000 سال تخمین زد. اما نام ابوریحان بیرونی به عنوان فردی که بیشترین فعالیت را برای اختراع ترازو انجام داده در تاریخ آمده‌است. وی برای اندازه‌گیری جرم اجسام دغدغه داشت و برای برطرف کردن دغدغه خویش دست به اختراع این وسیله اندازه‌گیری زد.
ابوریحان بیرونی با عنوان دانشمند و همه چیزدان شناخته‌می‌‌شود. وی ریاضی‌دان، تقویم‌شناس، انسان‌شناس، تاریخ‌نگار، هندشناس، ستاره‌شناس، طبیعی‌دان و گاه‌نگار ایرانی بوده‌است. او در قرن چهارم هجری در خوارزم متولد شده‌است را می‌توان ابداع‌کننده ترازو دانست.
ابوریحان بیرونی داشنمند نام آشنایی می‌باشد که همه ما ایرانی‌ها نسبت به او شناخت داریم و با اقدامات و اختراعات وی تا حدود زیادی آشنا هستیم. اما هدف این مقاله تنها پرداختن به یکی از ابداعات او یعنی ترازو هست. البته ترازوی ابداعی بیرونی با ترازوهای کنونی بسیار متفاوت است که در ادامه توضیح خواهیم داد.
ابوریحان با استفاده از وسیله‌ای به نام «آلت مخروطی» که برای اولین بار برای وزن کردن اجسام ابداع کرد وزن 18 فلز را به دست آورد. تلاش او برای پیدا کردن یک راه دقیق که بتواند قطعات هم‌حجم بسازد منجر به ساختن این وسیله یعنی آلت مخروطی شد.
از قدیم تعیین مقدار خالص اجسام، مخصوصا وقتی از یک آلیاژ ارزشمند در ساخت آن استفاده شده‌باشد در بخش‌های مختلف زندگی اهمیت زیادی داشت. بنابراین افراد زیادی در پی ساخت یک وسیله اندازه‌گیری مناسب بودند. لازم به ذکر است که هدف بیرونی برای ساخت و اختراع ترازو، تمیز فلزات از یکدیگر بوده‌است. مثلا او کشف کرد که طلا نسبت به حجم یکسان با فلزات دیگر وزن سنگین‌تری دارد.
بیرونی راجع به مراحلی که برای ساخت ترازو طی کرده‌است در رساله‌ای مخصوص خودش اینگونه می‌نویسد:
«قالب دیگری به این صورت ساختم که دو صفحه‌ی فولادی را به فاصله قطر یک انگشت از هم توسط دو استوانه‌ی فولادی نگه داشت و آنها را با رشته‌های باریک فلزی به هم سفت کردم تا مذاب را داخل آن بریزم. این روش هم خوب نبود.
سپس دستور دادم روی سطح سندان، فولادی را به شکل نیم‌کره کندند و هرکدام از مذاب‌ها را کمی بیشتر در آن ریختم و کوبیدم. با سوهان اضافه‌ی آن را ساییدم و سطح آن را با خط‌‌کش وارسی کردم. سعی من این بود که روشی بیابم که نتیجه آن با تکرار مشابه نتیجه قبل باشد. سپس به آب و ترازوی دقیقی با دو کفه مقعر که با سه زنجیر که در یک نقطه با رشته‌ای در محل آویزان شدن جمع شده‌اند روی آوردم. برای دقت تعادل این ترازو و موازی ماندن آن در هوا و آب در حالتی که خالی یا با ثقل‌های برابر و از یک جنس پر بود تلاش کردم. سعی کردم که با آن مقدار تفاوت وزن هر فلز در آب و هوا را بفهمم. اما دلم با این ترازو آرام نگرفت زیرا نتایج آن دقیق نبود. ابزارهایی یکی پس از دیگری ساختم و آنچه در ابتدا مزاحم من بود رفع کردم.»
این‌طور که معلوم است ابوریحان از نتایج حاصل از ساخت قطعات با قالب‌های ابداعی خود رضایت ندارد. بعد از این مراحل بیرونی درباره‌ی آلت مخروطی شکل و نحوه انجام آزمایش با آن توضیح می‌دهد.
روش کار با آلت مخروطی به این صورت است که او فلزات را در داخل ظرفی مخروطی شکل که پر از آب است می‌ریزد و سپس وزن آب را اندازه می‌گیرد. در واقع آلت مخروطی یک چگالی‌سنج می‌باشد.
برای آشنایی با ترازوی فروشگاهی کلیک کنید.
مشخصا داستان تعریف‌شده پایان کار اختراع ترازو نبود. از آن زمان تا حالا مخترعین زیادی با اختراع ترازوهای مختلف عمل توزین اقلام مختلف را در کاربردهای گوناگون = تسهیل بخشیدند. انواع ترازو بر اساس کاربرد آنها ساخته شد. در ادامه به ابتدایی‌ترین ترازوهایی که پس از ابداعیات ابوریحان بیرونی به تولید رسیدند خواهیم پرداخت:
خیام نیشابوری، از دانشمندان ایرانی، ترازویی به نام ترازوی آبی مطلق ساخت. این ترازو دو پله بود، وی در ابتدا مقداری طلا در یک پله می‌گذاشت تا وزن طلا در هوا را حساب کند. سپس آن پله را با طلا در آب فرو می‌برد و روی پله دیگر وزنه می‌گذاشت تا وزن طلا در آب را محاسبه کند. به این ترتیب نسبت وزن هوایی و آبی طلا را به دست می‌آورد. ابداع خیام در ترازو به این ترازوی دو پله‌ای ختم نمی‌شود. او یک ترازوی دیگر به نام قسطاس المستقیم ساخت که کوچکترین اجرام تا اجرام نسبتا سنگین را می‌توانست وزن کند.
بعد از آن ترازویی با عنوان ترازو حکمت نیز ابداع شد که یک ترازوی ترکیبی می‌باشد و ساختار پیچیده‌تری نسبت به ترازوهای پیش از خود داشت و دارای چند پله بود که مخترع آن هم ابو حاتم مظفر بن اسماعیل اسفزاری بود. خازنی هم به تکمیل اختراع این ترازو پرداخت.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی تقریبا استفاده از ترازوهای قدیمی‌تر در خیلی از زمینه‌ها منسوخ شده و ترازوهای قدیمی جای خود را به ترازوهای دیجیتال دادند. این ترازوها از قطعات دیجیتال ساخته شده‌اند و با گذاشتن اجسام بر روی آنها وزنشان روی صفحه موجود و توسط انواع لودسل‌ها بر انواع نمایشگر مورد استفاده برای ترازو نمایان می‌شود.
ترازو تقریبن در همه صنایع نقش پررنگ و مهمی دارد. ما در این مقاله از سایت گروه صنعتی اعتماد سعی داشتیم شما را با تاریخچه اختراع ترازو که مورد استفاده همه قرار می‌گیرد بیشتر آشنا کنیم. کما اینکه دانستن تاریخچه‌ی ابزار قدیمی که سبب سهولت در کارها می‌شود می‌تواند مفید و سودبخش باشد. معلوم نیست اگر فردی مانند ابوریحان بیرونی احساس نیاز نمی‌کرد و کنجکاو نبود و در نتیجه دست به اختراع ترازو نمی‌زد چه می‌شد.
